‘Record Store Day’ วันสำคัญสำหรับนักสะสมแผ่นเสียง ที่ช่วยกระตุ้นอุตสาหกรรมดนตรีโลก

สำหรับคอเพลงที่รักการสะสม โดยเฉพาะคนที่หลงไหลในความสวยงามของแผ่นเสียงนั้น น่าจะรู้จักวันแห่งการอุดหนุนแผ่นเสียงในร้านโลก หรือ Record Store Day ซึ่งครั้งนี้ก็จัดมาเป็นครั้งที่ 14 แล้ว สำหรับคอเพลงที่ยังไม่รู้จักวันนี้ดี Unlockmen ขอพาคุณสู่โลกที่คุณจะได้เป็นแฟนตัวยงของการเล่นแผ่นเสียงอีกขั้น ส่วนคอเพลงที่รู้จักวันสำคัญแห่งชาติวันนี้แล้ว ก็เตรียมกระเป๋าสตางค์ฉีกได้เลย เพราะคอลเล็คชั่นของปีนี้ เรียกได้ว่าจัดหนักจัดเต็มกันเลยทีเดียว

THE BIRTH OF RECORD STORE DAY

หลายคนคงเดาไปต่าง ๆ นานาว่า วันชาติสำหรับนักฟังเพลงวันนี้ คงจะเกิดมาจาก MP3 นวัตกรรมที่มีทั้งประโยชน์ และโทษมหันต์ ได้ถือกำเนิดขึ้นและทำลายอุตสาหกรรมเพลงยุคเก่าจนย่อยยับ แต่ถึงกระนั้นก็ตาม MP3 หาได้เป็นต้นตอสำคัญในการเกิดวันสำคัญวันนี้ไม่ เพราะเอาเข้าจริงนักฟังเพลงตัวยงก็ยังคงสนับสนุนผลงานของศิลปินที่เขารักอยู่ หากแต่สาเหตุหลักที่เกิดวัน RSD หรือ Record Store Day นั้นมาจากที่ร้านค้าย่อยที่มักจะถูกละเลยจากแฟนเพลง เพราะธุรกิจร้านแผ่นเสียงซีดีในยุคหนึ่งนั้นมักจะผูกขาดกับร้านค้ารายใหญ่ หรือแฟรนไชส์ที่มีกำลังทรัพย์ และสาขาที่เยอะกว่า ร้านค้าย่อย และร้านแผ่นเสียงอินดี้จึงประสบสภาวะฝืดเคือง แถมเคราะห์ซ้ำกรรมซัดที่การมาของดิจิตอลมิวสิคในยุคมิลเลนเนียมนั้น ยิ่งทำให้ร้านแผ่นเสียงมากมายจำต้องปิดกิจการลง

ซึ่ง Chris Brown แห่ง Bull Moose Music และ Eric Levin แห่ง Criminal Record ต่างก็ประสบปัญหานี้เช่นกันในฐานะร้านขายแผ่นเสียงอิสระ จนเมื่อทั้ง 2 ได้ไอเดียงาน Free Comic Book Day งานตลาดนัดสำหรับสำนักพิมพ์ และผู้สร้างสรรค์คอมมิคอิสระที่จัดวันสำหรับการปล่อยหนังสือการ์ตูนในรูปแบบลิมิเต็ด เพื่อกระตุ้นให้นักอ่านเข้าร้านหนังสือ และอุดหนุนหนังสือการ์ตูน ทั้ง 2 มองเห็นคุณค่าของแผ่นเสียงที่นักสะสมต่างเฟ้นหาอัลบั้มโปรดในรูปแบบต่างๆไม่ต่างกับหนังสือการ์ตูน จึงทำการนัดประชุมกับผู้ประการค้ารายย่อยมากมายในเมืองบัลติมอร์ รัฐแมริแลนด์ และจัดสรรวันในการจัดวันพิเศษนี้ โดยหลักใหญ่ใจความสำคัญก็คือ

1. กระตุ้นเศรษฐิกิจให้กับร้านค้ารายย่อย และร้านแผ่นเสียงอิสระทั่วทุกรัฐในอเมริกา
2.  สร้างผลผลิตในรูปแบบพิเศษของแผ่นเสียงแบบ Limited Edition
3. สร้างความคึกคักให้แต่ในร้าน โดยการจัดมินิคอนเสิร์ตของศิลปินต่างๆ
4. จัดโปรโมชั่นลด แลก แจก แถม ให้ลูกค้า

ซึ่งเมื่อการประชุมสิ้นสุดลง ร้านค้านับร้อยต่างขานรับนโยบายนี้ทันที โดยจุดเริ่มต้นนั้นมีร้านค้าอิสระในอเมริกาได้เข้าร่วมโครงการนี้กว่า 300 ร้านค้าเลยทีเดียว

THE FIRST OF RECORD STORE DAY

การจัดมหกรรม RSD ครั้งแรกนั้นเกิดขึ้นในวันที่ 19 เมษายน 2008 โดยศิลปินหัวหอกที่ขานรับกิจกรรมครั้งนี้ได้แก่วงร็อครุ่นใหญ่อย่าง Metallica ที่ขนวงมาที่ร้าน Rasputin Music เมืองแคลิฟอร์เนีย พร้อมกับแจกลายเซ็น (และมาแสดงสดในร้านในปี 2017) นอกจากนั้นวงรุ่นเล็กรุ่นใหญ่อย่าง Death Cab For Cutie, R.E.M., Stephen Malkmus, Vampire Weekend, The Teenagers, Black Kids และ Jason Mraz ก็ขานรับปรากฏการณ์นี้เช่นกัน โดยการจัดงานครั้งแรกนั้นทางร้านกลัวว่าการประชาสัมพันธ์จะไม่ทั่วถึง พวกเขาเลยจัดกันยาวนาน 10 วัน 10 คืนกันเลย จนอีกด้านหนึ่งของมหาอำนาจทางดนตรีอย่างอังกฤษเองเห็นดังนั้นจึงขานรับเทศกาลนี้ด้วยการจัดเช่นกัน จากจุดเริ่มต้นที่จะฟื้นฟูร้านแผ่นเสียงที่เคยซบเซา จึงกลายเป็นสร้างความคึกคักที่นักสะสมแผ่นเสียงต่างพร้อมใจกากบาทวันนี้ในปฏิทินเพื่อไปจับจองแผ่นเสียงที่รัก ซึ่งบางคนก็เลือกวันนี้ในการไปจับจ่ายแผ่นเสียงที่ผลิตจำนวนจำกัด บ้างก็ไปอุดหนุนแผ่นเสียงในราคาย่อมเยาว์ที่แต่ละร้านทำโปรโมชั่นลดสะบั้นหั่นแหลก บ้างก็ต้องการไปกระทบไหล่ศิลปินที่รักที่บ้างมาแสดงสดแบบ Exclusive หรือมาแจกลายเซ็น แต่เพียงแค่ครั้งแรกที่จัดนั้น ทำให้ร้านค้ารายย่อยหลายร้านรอดพ้นจากภาวะขาดทุนไปได้เลย

ซึ่งเมื่อการจัดงานครั้งแรกได้รับกระแสต้อนรับที่อบอุ่นเกินคาด ครั้งต่อไปงานจึงลดเหลือการจัดงานเพียงวันเดียว โดยวางไว้เป็นทุกๆวันเสาร์ที่ 3 ของเดือนเมษายน และครั้งที่ 2 ที่จัดนั้นร้านค้าก็ขานรับวันพิเศษนี้เป็นเท่าตัว พร้อมกับศิลปินต่างๆที่พร้อมกระตุ้นวัน RSD นี้ด้วยการทำแผ่นเสียงเวอร์ชั่นพิเศษที่เพิ่มขึ้นถึง 85 ราย และไม่เพียงแค่สหรัฐอเมริกา และ อังกฤษ เท่านั้นที่จัดงานนี้ ไอร์แลนด์ ญี่ปุ่น แคนาดา อิตาลี สวีเดน นอร์เวย์ เนเธอร์แลนด์ และเยอรมนี ต่างก็ขานรับวันพิเศษวันนี้กันอย่างพร้อมเพรียง

RECORD STORE DAY THE BEST EVENT

หลังจากนั้น ทุกๆปี วัน RSD จึงเป็นวันที่นักสะสมแผ่นต้องขยันกันไปจับจ่ายแผ่นเสียงเอดิชั่นพิเศษ ไม่ว่าจะเป็นการตื่นแต่เช้าเพื่อไปต่อแถวเข้าร้านเพื่อจับแผ่นที่รันนัมเบอร์ต้นๆ หรือแผ่นที่มีจำนวนจำกัด เพราะศิลปินบางรายก็ใจหินปั้มแผ่นเพียง 100 – 500 แผ่นทั่วโลกเท่านั้น บางคนก็ต้องขยันไปหลายๆร้านในกรณีที่บางร้านนั้นไม่มีแผ่นที่ต้องการ บางคนก็ถึงขั้นต้องลางานเพื่อไปตั้งแคมป์รอกันข้ามวันข้ามคืนกันเลยทีเดียว จนบางรัฐอย่าง เมืองต่างๆ นิวยอร์ก, ลอสแองเจลิส, บอยซี ชาร์ลสตัน ราลี และลาสเวกัส ได้ประกาศให้วัน RSD เป็นวันหยุดราชการกันเลยทีเดียว

ขณะเดียวกัน เมื่อความต้องการของนักฟังเพลงมีมากมายมหาศาล วัน RSD จึงเพิ่มอีกวัน จากที่ปกติจัดกันเพียง 1 วันต่อปี มาเป็น 2 วันต่อปี โดยวันที่สองได้จองทุกวัน Black Friday นั่นคือทุกวันศุกร์ที่ 4 ของเดือนพฤศจิกายน โดยเริ่มจัดปีแรกจัดขึ้นในปี 2010 พร้อมกันนั้นผลิดอกออกลูกหลานเป็นงาน Cassette Store Day งานสำหรับคนรักเทปคาสเซ็ทท์ที่เริ่มจัดตั้งแต่ปี 2013 ด้วยเช่นกัน

ซึ่งงาน RSD นั้นได้รับความสนใจมากขึ้นเป็นทวีคูณในทุกๆปี เพราะนอกจากร้านค้าจะมีกำไรเป็นกอบเป็นกำแล้ว ความลิมิเต็ดของแผ่นเสียงที่จำกัดจำนวนนั้น ทำให้พ่อค้าหัวใสมากมายใช้ช่องว่างของการขายแบบจำกัดจำนวนนั้น นำไปปล่อยในราคาที่สูงลิบลิ่วตามตลาดออนไลน์ ไม่ว่าจะเป็น Discogs หรือ Ebay นั่นเอง จนร้านค้าต้องออกกฏจำกัดผู้ซื้อได้เพียงแค่คนละแผ่นเท่านั้น เพื่อกันพ่อค้าหัวใส แต่ก็ควบคุมราคาที่สูงเวอร์ที่ปล่อยภายหลังไม่ได้อยู่ดี เราจึงได้เห็นแผ่นเสียงราคาปกติในวันนั้น แต่เมื่อผ่านพ้นไปเพียงวันเดียวมันก็ถีบตัวสูงขึ้นทันที โดยเฉพาะแผ่นที่ทำจำนวนจำกัดมากๆ เช่นแผ่น —— / —— / —— / XXXXXX / —— / —— แผ่นซิงเกิ้ล 12 นิ้ว ของวง Boards Of Canada ก็นำมาประมูลราคาที่สูงถึง 3,350 เหรียญ หรือ 104,000 บาทไทย เพราะแผ่นทำจำกัดเพียงแค่ 6 แผ่นเท่านั้น

และข้อเสียข้อใหญ่ที่ขัดใจคนเล่นแผ่นในไทยก็คือ งาน Record Store Day นั้นไม่มีจัดที่ไทย คนใจรักในแผ่นเสียงชาวไทยส่วนใหญ่จึงต้องบินข้ามน้ำข้ามทะเลไปสอยแผ่นที่ต่างประเทศได้เพียงอย่างเดียวเท่านั้น

และยิ่งปีนี้ ปีแห่งโรคระบาดที่ไม่อาจจะไปสอยแผ่นเสียงได้ แม้ปีนี้งานจะเลื่อนมาจัดในวันที่ 12 มิถุนายน และ 17 กรกฏาคม ก็ตาม เราก็ได้แต่มองแผ่นเสียงรุ่นลิมิเต็ดนี้ตาปริบๆแค่นั้นเอง

HIGHLIGHT OF RECORD STORE DAY 2021

แม้ปีนี้จะเป็นอีกปีที่คนไทยได้แค่มองคนรักแผ่นเสียงทั่วโลกจับจ่ายใช้สอยแผ่นลิมิเต็ดแบบตาปริบๆ แต่ปีนี้ก็มีแผ่นไฮไลท์เด็ดๆให้ชมเช่นเคย Unlockmen ขอเสนอแผ่นที่น่าสนใจไว้ประกอบการซื้ออนไลน์ (ในราคาที่สูง) แล้วกัน

AC/DC – Through the Mists of Time / Witch’s Spell

ซิงเกิ้ลดังจากอัลบั้ม Power Up ของวงร็อคในตำนาน AC/DC มาในรูปแบบ Picture Disc (แผ่นเสียงสกรีนรูปภาพ) ขนาด 12 นิ้ว ทำจำนวนจำกัดที่ 5,000 แผ่นทั่วโลก

BECK – Hyperspace: Deluxe Limited Edition LP

อัลบั้มล่าสุดของ Beck ที่เพิ่ม Track พิเศษ กับการร่วมมือกันกับองค์การ NASA ทำ MV ที่ใช้ภาพถ่ายจากดวงดาวมากมายมาประกอบเพลงโดยการคำนวนของ A.I. อัลบั้มพิเศษนี้จะแถม Booklet จำนวน 24 หน้า และเพลงรีมิกซ์พิเศษ ผลิตเพียง 1,500 ชุด

GARBAGE – No Gods No Masters

การกลับมาในรอบ 5 ปี ของ Alternative Rock ในตำนาน ที่งานนี้จัดหนักจัดเต็มกับอัลบั้มใหม่นูปแบบแผ่นเสียง 2 หน้าปก 2 เวอร์ชั่น กับแผ่นสีชมพูสด และเขียวสะท้อนแสง ผลิตจำกัดเพียงเวอร์ชั่นละ 2,700 ชุด

NOEL GALLAGHER’S HIGH FLYING BIRDS – Back the Way We Came Vol. 1 (2011 -2021)

อัลบั้ทรวมฮิตตลอด 10 ปีของ Gallagher ผู้พี่ ที่มาในรูปแบบ Split Color สีเหลืองและสีดำ พร้อมการรันนัมเบอร์ และแถมภาพพิมพ์ขนาดเท่าแผ่นเสียง จำนวนจำกัดที่ 3,000 แผ่น

LINKIN PARK – Meteora

อัลบั้มแห่งปรากฏการณ์ของชาว Nu-Metal ที่มาในรูปแบบแผ่นคู่สีนำเงิน จำกัดจำนวนที่ 8,500 แผ่น

U2 – Fire (40th Anniversary Edition)

ฉลองครบรอบ 40 ปี ซิงเกิ้ลเปิดตัวของอัลบั้มชุดที่ 2 October ของวงไอริชร็อค U2 ที่มาในรูปแบบ Picture Disc 12 นิ้ว รูปเพลิงร้อนแรง 7,500 แผ่นทั่วโลก

EVANESCENCE – The Open Door

ฉลองครบรอบ 15 ปี อัลบั้มขายดีของ EVANESCENCE ด้วยแผ่นเสียงคู่สีหินอ่อน จำกัดจำนวนที่ 2,500 แผ่น

KEANE – Dirt EP

อีพีที่มีเพลงใหม่ และเพลงในเวอร์ชั่นพิเศษที่ไม่เคยเผยแพร่ที่ไหน ว่าที่แผ่นราคาสูงในอนาคต เพราะทำจำกัดเพียง 500 แผ่น

จากจุดเริ่มต้นที่ต้องการจัดกิจกรรมเพื่อฟื้นฟูร้านแผ่นเสียงรายย่อย กลับกลายเป็นวันสำคัญสำหรับนักฟังเพลงที่ขาดไม่ได้ Record Store Day จึงเป็นมากกว่าวันขายแผ่นเสียง แต่มันคือวันแห่งการแสดงสปิริตของนักฟังเพลงที่ยิ่งใหญ่ ที่จัดมาอย่างยาวนาน 14 ปีแล้ว ก็หวังว่าสักวันหนึ่ง ประเทศไทยจะได้รับเกียรติได้จัดงานเจ๋ง ๆ แบบนี้บ้างนะ