HAENYEO หญิงแห่งท้องทะเล มรดกวัฒนธรรมนักดำน้ำแห่งเกาะเชจู ดำน้ำอึด ลึก ไร้ถังอากาศ

ทะเล คลื่นสีครามที่พร้อมพยศ กลืนสิ่งมีชีวิตจากชายฝั่งตลอดเวลา แม้อันตรายแต่ก็เป็นสถานที่เสรี เป็นบ้าน เป็นพื้นที่ทำกินของคนบางกลุ่มมายาวนานหลายทศวรรษติดต่อกัน และที่คาบสมุทรนอกชายฝั่งเกาหลีใต้ บริเวณเกาะเชจูเป็นแหล่งกำเนิดฝึกฝนอาชีพที่เรียกว่า Haenyeo หรือนักประมงหญิงขึ้น

ย้อนกลับไปราวศตวรรษที่ 17 วัฒนธรรม Haenyeo กำเนิดขึ้นเป็นครั้งแรก โครงสร้างสังคมตอนนั้นผู้หญิงเป็นผู้นำครอบครัว เป็นนักดำน้ำที่ทำประมงเพื่อหาเลี้ยงครอบครัว ขณะที่ผู้ชายอย่างเรา ๆ ทำหน้าที่ดูแลบ้าน ประเพณีที่ถ่ายทอดความรู้เรื่องการดำน้ำลึกไร้อุปกรณ์ช่วยเหลือ เพื่อประมงจึงเป็นสิ่งที่ส่งต่อภายในกลุ่มผู้หญิงตั้งแต่อายุยังน้อย จากรุ่นสู่รุ่น ทั้งความรู้เรื่องสิ่งมีชีวิตในทะเล และการอยู่ร่วมกับผืนน้ำที่ไร้ขอบเขต สิ่งเหล่านี้คือมรดกที่จับต้องไม่ได้ซึ่งได้รับการบันทึกไว้โดย UNESCO

เทคนิคการกลั้นหายใจที่น่าทึ่งแบบเพียว ๆ ไม่มีอุปกรณ์ช่วยชีวิตประเภทถังอากาศ มีเพียงชุดยางบาง ๆ ให้สวมกับหน้ากากครอบหน้าที่หน้าตาแปลก ๆ รัดแน่นจนเจ็บปวด แผ่นยางบางที่สวมไว้สร้างสมดุลหูขณะดำน้ำทำให้หูสูญเสียการได้ยินชั่วขณะก็ไม่ได้สะดวกสบายเหมือนรูปแบบการดำน้ำปัจจุบัน

รูปแบบของชุดและหน้ากากดำน้ำของ ตัวอย่างที่ซูมให้เห็นชัดนี้คือ Haenyeo Wonja Kang อายุ 83 ปี ไม่เคยเกษียณจากการเป็น Haenyeo เธอเป็นนักดำน้ำมากประสบการณ์ที่สามารถดำน้ำได้ไกลและลึกเพื่อคว้าสมบัติแห่งท้องทะเลกลับมา ถึงวันนี้จะมีถังอากาศให้ซื้อมาใช้งานแล้วแต่เธอก็ยืนยันว่าจะทำ Free-Diver ต่อไปและไม่ใช้อุปกรณ์มาเพื่อจับให้ได้มากขึ้นเพื่อรักษาทรัพยากรในมหาสมุทรไว้ชั่วลูกชั่วหลาน © Alain Schroeder

แม้จะแลกมาด้วยความเจ็บปวด แต่นี่ก็เป็นหนึ่งในภูมิปัญญาที่คนสมัยก่อนเรียนรู้เพื่อทำประมงอย่างยั่งยืน การใช้อุปกรณ์ที่น้อยชิ้นมีข้อดีที่ไม่สร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมใต้ทะเล วิถีล่าที่นุ่มนวลทำให้ระบบนิเวศท้องทะเลสมบูรณ์ แต่ใช่ว่าทุกคนจะสอบผ่านการเป็น Haenyeo เพราะความชำนาญด้านเทคนิคอย่างเดียวไม่พอให้เอาชีวิตรอดได้ หากขาดความแข็งแกร่งของจิตใจที่พร้อมเผชิญกับความมืดเยียบเย็น เนื่องจากคุณสมบัติสำคัญคือการควบคุมสติใต้น้ำที่อาจพบเรื่องไม่คาดฝันตลอดเวลา

ปัจจุบัน Haenyeo รุ่นใหม่ไม่ค่อยมีให้เห็นแล้วและวัฒนธรรมนี้ก็เริ่มเลือนหายไปจากสังคมเกาหลีแม้รัฐบาลจะพยายามอนุรักษ์ไว้ เพราะ Haenyeo เป็นอาชีพที่เอากายเข้าแลก ทั้งเสี่ยงและอันตรายแม้ผู้ชายอกสามศอกก็ยังไม่อยากทำ แต่ Alain Schroeder ได้นำภาพหายากของคนรุ่นเดิมที่ยังคงแข็งแรง สวมชุดยางแนบเนื้อพร้อมแว่นตาเก่า ๆ ขณะออกประมงนำมาเผยแพร่ให้พวกเราได้ดูกัน

Hyunsuk Oh คุณยายนักดำน้ำโชว์หอยเป๋าฮื้อยักษ์ที่จับได้นำออกมาจากกระเป๋าคาด ตัวใหญ่ขนาดนี้จะหาเจอได้ต้องดำน้ำลึกนับ 10 เมตร แต่ด้วยความชำนาญและความแกร่งเธอจึงสามารถนำมันออกมาซอกหินได้ และใช้เวลากลั้นลมหายใจใต้ทะเลได้นานต่อเนื่องถึง 2 นาที © Alain Schroeder

Soon Hwa Kim คุณยายวัย 71 จากหมู่บ้าน Myeonsu-dong ดำน้ำมากว่า 60 ปี จับมาหมดแล้วทั้งปลากะพง ปลิงทะเล ปลาหมึกยักษ์และหอยเม่น กับภาพนาทีราดน้ำจืดลงไปในชุดดำน้ำเพื่อถอดชุดยางแนบเนื้อออกโดยไม่ให้สูทฉีกขาด © Alain Schroeder

Anja Son วัย 76 ปีสวมถุงมือและหมวกดำน้ำ เผยว่าดำน้ำมากว่า 40 ปีแล้วแต่ก็ไม่เคยอยากให้ลูก ๆ คนไหนมาเป็น Free-Diver หรือนักดำน้ำไร้อุปกรณ์แบบเดียวกับเธอ เพราะรู้ดีว่ามันยากและอันตรายไม่คุ้มกับประโยชน์เพียงเล็กน้อย และในความเป็นจริงทั้งเธอและหญิงคนอื่น ๆ ที่เป็น Haenyeo ทำมันเป็นอาชีพเสริมจากการทำนา หรืองานหลักอื่น ๆ © Alain Schroeder

บอกตรง ๆ ว่าแม้แต่ละคนจะเป็นรุ่นอาม่าเราได้ แต่ความแข็งแรงระดับจับปลาหมึกด้วยมือเปล่า ดำน้ำลึกไร้อุปกรณ์เราคงไม่พร้อมสู้และขอชื่นชมจากใจจริง วัฒนธรรมประมงหญิงของแดนกิมจิที่พวกเรานำมาแบ่งปันคงทำให้เห็นอีกมุมมองที่หลากหลายขึ้น เพราะเทคโนโลยีที่ดีต้องก้าวไปพร้อมจิตใจ แม้อุปกรณ์จะสร้างความสะดวกสบายมากขึ้นแต่กลุ่มคนที่เห็นความสำคัญของโลกใบนี้และการอยู่ร่วมกับสิ่งมีชีวิตแบบอื่น ก็เอาชนะจิตใจตัวเองได้ ไม่จำเป็นต้องเป็นทาสที่โดนครอบงำโดยเทคโนโลยีเสมอไป

SOURCE